.jpg)
Nowelizacja Kodeksu karnego uchwalona przez Sejm w dniu 16 maja 2019 r. jest przedmiotem ożywionej dyskusji. Zaostrzenie odpowiedzialności karnej za pedofilię jest rzecz jasna tematem pierwszoplanowym. Podwyższenie górnej granicy zagrożenia karnego dotyka przy tym szeregu innych przestępstw, w tym przestępstw o charakterze korupcyjnym. Kara za łapownictwo będzie surowsza zarówno w przypadku czynu sprzedajności (art. 228 k.k.), jak i przekupstwa (art. 229 k.k.). Za ich popełnienie sprawcy będzie można wymierzyć nawet karę 20 lat pozbawienia wolności.
Kilka słów wstępu na temat dotychczasowej regulacji. Za przyjęcie korzyści majątkowej przez osobę pełniącą funkcję publiczną groziła zasadniczo kara pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Zamiast kary izolacyjnej sąd mógł przy tym orzec grzywnę albo karę ograniczenia wolności. Surowszą karą zagrożone było przyjęcie łapówki znacznej wartości. Jeśli wartość korzyści przekraczała 200.000,00 złotych, sąd orzekał wobec sprawcy karę od 2 do 12 lat pozbawienia wolności. Grzywna czy kara ograniczenia wolności nie wchodziły tu zasadniczo w rachubę. Co więcej, wymierzona w takim wymiarze kara pozbawienia wolności co do zasady nie podlegała warunkowemu zawieszeniu.
Podobnie wyglądało zagrożenie karą czynu przekupstwa. Za udzielenie korzyści majątkowej groziła kara pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat, względnie grzywna bądź kara ograniczenia wolności. Jeśli wartość łapówki przekraczała 200.000,00 złotych, sprawcy groziła kara od 2 do 12 lat pozbawienia wolności.
Odpowiedzialność karna za przyjęcie czy wręczenie łapówki znacznej wartości była zatem surowa. Znamienne jednak, że zaostrzona kara za łapownictwo znajdzie zastosowanie właśnie do tych kwalifikowanych przypadków.
Jak wygląda zaostrzenie odpowiedzialności karnej za korupcję? Ustawodawca zgodził się przede wszystkim na zróżnicowanie odpowiedzialności karnej w przypadku łapówek znacznej i wielkiej wartości. Wartością znaczną jest wartość powyżej 200.000,00 zł, wartością wielką – powyżej 1.000.000,00 zł. Dotychczas nie było formalnego rozróżnienia, a sama wartość korzyści majątkowej, a to czy jest ona znaczna czy wielka, uwzględniano co najwyżej przy wymiarze kary.
Zgodnie z ustawą nowelizującą, za przyjęcie tudzież udzielenie korzyści majątkowej o wartości przekraczającej 200.000,00 zł grozić będzie kara od lat 2 do 15. Proponowany wymiar kary w kwalifikowanym przypadku sprzedajności oraz przekupstwa jest taki sam. Jeżeli wartość łapówki przekracza 1.000.000,00 zł, widełki kary wynoszą od 3 do 20 lat pozbawienia wolności. Tutaj mamy już zatem do czynienia ze zbrodnią. W praktyce przesądza to m.in. o tym, że czyn ten przedawni się po 20 latach (jeśli wszczęto w tym czasie postępowanie karne – po 30 latach). W tym zakresie kara za łapownictwo jest znacznie podwyższona.
Warto zarazem odnotować, iż ustawa z 16 maja 2019 r. wprowadza ograniczenie możliwości orzeczenia kary wolnościowej w miejsce pozbawienia wolności na podstawie art. 37a k.k. Z dobrodziejstwa tego przepisu w dalszym ciągu będą mogli skorzystać sprawcy nieznacznych łapówek. Zastrzega się jednak, że przejście na kary nieizolacyjne jest możliwe tylko wówczas, gdy prognozowana kara pozbawienia wolności nie przekraczałaby 1 roku.
Niezależnie od tego, że sama kara za łapownictwo będzie surowsza, nowelizacja ustawy karnej rozszerza zarazem zakres kryminalizacji na nowe podmioty. Zmianie ulega mianowicie definicja ustawowa "osoby pełniącej funkcję publiczną". Definicją wprost się obejmuje członka zarządu, rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej, prezesa, dyrektora lub jego zastępcę, prokurenta, głównego księgowego lub skarbnika zatrudnionego w przedsiębiorstwie państwowym, spółce handlowej z udziałem Skarbu Państwa, samorządu terytorialnego lub państwowej osoby prawnej, spółdzielni oraz organizacji krajowej. Krąg pomiotów mogących ponosić odpowiedzialność karną za sprzedajność ulega znacznemu rozszerzeniu. Podobnie wygląda kwestia odpowiedzialności za przekupstwo. Wręczenie korzyści majątkowej którejkolwiek z wymienionych tutaj osób będzie karalne.
Prace nad ustawą nie zostały jeszcze ukończone, niemniej wskazane zmiany wejdą najpewniej w życie. Zaostrzenie odpowiedzialności karnej za łapownictwo wpasowuje się niestety w ogólną tendencję do zaostrzania polityki kryminalnej. Podwyższenie górnej granicy kary w ramach omawianej nowelizacji dotyczy także przestępstw gospodarczych i skarbowych. Czy jest to dobra droga? Do tej pory orzeczenie wobec kogoś kary aż 12 lat pozbawienia wolności za łapownictwo, nawet milionowe, było raczej abstrakcją. Jakkolwiek zagrożenie karą uznaje się za element prewencyjnego oddziaływania na społeczeństwo, tak nie należy tutaj zapominać o proporcjonalności. Inicjatywa ustawodawcza jest w tym zakresie zbędna.
dr Aleksandra Rychlewska-Hotel
